Kabanata 3 – Ang Pagtatagpo kay Heneral Luna
(Enero 25, 1899 – Cavite, Pilipinas)
Maagang gumising ang buong kampo. Sa paligid ay naririnig ang pagkaluskos ng mga sundalo habang inaayos ang kanilang mga sandata—mga ripleng Mauser na naiwan ng mga Kastila, at ilang baril na gawa ng mga panday na halatang hirap makipagsabayan. Sa hangin ay nangingibabaw ang amoy ng pulbura at pawis.
Si Adrian at Elena, nakagapos pa rin ang mga kamay, ay inilabas mula sa kulungan ng dalawang kawal. Ang kanilang mga mata’y nagtatagpo paminsan-minsan, kapwa may kaba at pananabik. Sabi kagabi ni Kapitan Bernal, ihaharap sila ngayong umaga sa pinakakinatatakutang opisyal ng Republika—ang heneral na galit sa mga duwag, mahigpit sa disiplina, at kilala sa kanyang bibig na kasing talim ng kanyang espada.
Antonio Luna.
Habang naglalakad, pinagmamasdan ni Adrian ang paligid. Ang kampo’y yari sa mga kubong pawid, lamesang kahoy, at ilang bandilang pilit itinataas upang magbigay ng pag-asa sa mga kawal. Simple, magaspang, ngunit puno ng damdamin. Kung dito magsisimula ang pagbabago, naisip niya, kailangan ko munang makuha ang tiwala ng taong iyon.
Narating nila ang isang malaking kubo na ginawang tanggapan. Sa harap ay nakasabit ang bandila ng Republika, bahagyang madungis ngunit buong dangal na humahampas sa hangin. Sa loob, umaalingawngaw ang tinig na agad nagpapakilala kung sino ang naroon.
“Mga inutil! Ilang ulit ko bang ipapaliwanag? Kung hindi ninyo kaya ang disiplina, paano tayo mananalo laban sa mga Amerikano?!”
Napatigil si Elena sa lakas ng tinig. Si Adrian nama’y bahagyang ngumiti. Walang duda. Siya nga.
Itinulak sila ng mga kawal papasok. At doon, nasilayan nila si Heneral Antonio Luna.
Nakasuot siya ng puting uniporme, gusot ngunit malinis. May medalya sa dibdib at may hawak na pamalo, para bang kahabaan ng kanyang braso. Ang kanyang mga mata’y matalim, tila lagi nang nag-aalab sa galit, ngunit sa ilalim noon ay makikita ang apoy ng talino at walang takot na loob.
“Kapitan Bernal!” sigaw ni Luna. “Ito ba ang mga sinasabi mong estranghero? Ang yayabang ng anyo, para bang mga dayuhan na walang alam sa hirap ng digmaan!”
Tumango si Bernal. “Opo, Heneral. Ito po sina Adrian Villanueva at Elena Ramirez.”
“Villanueva? Ramirez? Mga apelyidong Pilipino, pero mga itsurang nilalang ng kababalaghan!” Lumapit si Luna kay Adrian, halos magdikit ang kanilang mga mukha. “Ano kayo? Mga espiya? Mga impaktong pinadala ng mga kalaban?!”
Halos umatras si Elena, nanginginig ang tuhod. Ngunit nanatiling matatag si Adrian. Alam niyang ito na ang pagkakataon.
Hindi siya agad sumagot. Sa halip, tinitigan niya si Luna nang diretso, walang takot ngunit may paggalang.
“Hindi kami mga espiya, Heneral. Narito kami upang tumulong. Kung pahihintulutan ninyo, maipapakita ko ang kaalamang wala pa sa panahong ito.”
Natawa si Luna, malamig at mapanlait.
“Kaalaman? Mga walang bahid ng putik sa paa’t kamay, kaalaman daw ang dala ninyo? Adrian, kung iyan lang ang sasabihin mo, mas lalo kang kahina-hinala.”
“Heneral,” sabat ni Elena, nanginginig ang tinig. “Hindi kami kalaban. Ang dala namin… makatutulong upang ipagtanggol ang bayan.”
“Bayan?” singhal ni Luna. “Marami na akong narinig na ganyan! Lahat, para sa bayan daw—ngunit bandang huli, taksil pala! Mga pulitikong hunghang, mga sundalong duwag! Ano ang pinagkaiba ninyo sa kanila?!”
Natahimik ang silid. Pati ang mga opisyal ay hindi makatingin.
Huminga nang malalim si Adrian. Panahon na.
“Kung wala kaming maipapakita, Heneral, barilin na ninyo ako rito at ngayon. Ngunit bago ninyo gawin, hayaan ninyo akong magbigay ng isang halimbawa. Isang bagay na magbabago sa laban ninyo laban sa mga Amerikano.”
Lumapit siya sa lamesa kung saan nakalatag ang mga mapa. Agad itinutok ng mga kawal ang kanilang baril, ngunit tinaas ni Luna ang kamay.
“Sige. Ipakita mo. Ngunit tandaan mo—isang salita ng kalokohan, ipapaputok ko ang ulo mo.”
Mabagal na kinuha ni Adrian mula sa bag ni Elena ang isang maliit na kuwaderno at bolpen.
Nagbulungan ang mga opisyal. Ang bolpen na may sariling tinta, hindi na kailangan ng pluma’t sisidlan ng tinta—isang bagay na hindi pa nila nakikita.
Ngunit hindi iyon ang punto. Mabilis na nag-sketsa si Adrian ng isang kakaibang baril: may kahon na sisidlan ng bala, may mahabang tubo, at kakaibang anyo.
“Mga ginoo,” sabi niya, “ito ang isang uri ng sandata na tatawagin kong pinasadyang awtomatikong baril. Mas maliit kaysa sa riple ninyo, ngunit kayang magpaputok ng tatlumpung bala sa loob lamang ng ilang segundo. Sa isang minuto, kaya nitong umabot ng animnaraan hanggang walong daang putok.”
Tahimik ang silid. Ang mga opisyal ay halos hindi makapaniwala.
“Animnaraan?” ulit ni Luna, nakakunot ang noo. “Kalokohan! Ang mga Mauser namin, isa-isa pa ang karga. Kung totoo ‘yan, bakit wala pa kahit isang dayuhan na gumagamit ng ganiyan?!”
Ngumiti si Adrian. “Sapagkat wala pa sa panahon nila, Heneral. Ngunit kung gugustuhin, maaari nating gawin ito ngayon.”
Matagal siyang pinagmasdan ni Luna. Kita sa mukha ang pagkainis, ngunit may bahid na ng pagdududa. Nakita niya ang kumpiyansa sa mga mata ni Adrian—hindi kumpiyansang hungkag, kundi puno ng paninindigan.
Biglang tumayo si Luna, malakas ang tunog ng upuang tumama sa sahig.
“Kung nagsisinungaling ka, ikaw ang unang mamamatay sa kampo ko. Ngunit kung totoo ang sinasabi mo…” Tumigil siya, tumitig kay Adrian. “Kung totoo nga—baka ikaw ang pinakahinahanap ng bayan.”
Sa Labas
Paglabas nila, sinalubong sila ni Kapitan Bernal.
“Hindi ko alam kung suwerte o kamatayan ang dala ninyo. Ngunit malinaw—nakuha ninyo ang interes ng Heneral. At kapag siya’y interesado, wala na kayong atrasan.”
Napahinga ng malalim si Elena, halos mangiyak. “Adrian, muntik na tayong mapatay doon.”
Ngunit nakangiti si Adrian, kahit pawis na pawis.
“Elena, ito na ang simula. Nakuha natin ang atensyon ng pinakamahigpit na heneral ng Republika. Ngayon, kailangan nating patunayan na kaya nating tuparin ang ipinangako.”
Sa malayo, muling umalingawngaw ang sigaw ni Luna, nagmumura sa mga sundalo. Ngunit sa puso ni Adrian, alam niyang isang pinto ang nabuksan—ang pinto patungo sa pagbabago ng kasaysayan.