Tin tức về việc Chỉ huy trưởng Mặt trận Hà Nội Vương Thừa Vũ muốn gặp riêng một chiến sĩ bình thường lan đi trong căn hầm của biệt thự Anh Hoa như một cơn địa chấn thầm lặng. Những người lính, dù kiệt sức, cũng không giấu được vẻ kinh ngạc và tự hào. Hoàng Văn Bình, người đồng đội của họ, người đã chiến đấu bên cạnh họ, giờ đây đã trở thành một nhân vật được cấp chỉ huy cao nhất chú ý. Đối với họ, đó không chỉ là vinh dự của riêng Huy, mà là sự công nhận cho sự hy sinh và chiến công của cả Tiểu đoàn 101.
Tiểu đoàn trưởng Vũ Tâm vỗ mạnh vào bên vai lành của Huy, một cái vỗ đầy tin tưởng. "Đi đi, đồng chí. Cứ thẳng thắn báo cáo như cậu đã nói với chúng tôi. Bộ Chỉ huy cần những ý kiến xác đáng từ mặt trận."
Chính ủy Sơn thì cẩn thận hơn. Ông kéo Huy ra một góc, chỉnh lại cổ áo đã sờn rách cho anh. "Đồng chí Bình, hãy nhớ, đồng chí Vương Thừa Vũ là một nhà chỉ huy quân sự tài ba nhưng cũng rất sâu sắc. Cứ bình tĩnh, trình bày rõ ràng. Đây là cơ hội để những kinh nghiệm xương máu của chúng ta ở đây đóng góp cho toàn mặt trận."
Huy gật đầu, cố gắng che giấu sự hỗn loạn trong lòng. Gặp một nhân vật lịch sử bằng xương bằng thịt, một trong những kiến trúc sư chính của cuộc chiến 60 ngày đêm huyền thoại, là một trải nghiệm hoàn toàn khác với việc đọc về ông trong sách vở. Linh hồn của người lính thế kỷ 21 trong anh cảm thấy một sự kính nể và tò mò, trong khi ký ức của chàng học sinh Hoàng Văn Bình lại run lên vì hồi hộp và một chút sợ hãi trước uy quyền.
Người liên lạc được cử đến là một cậu thanh niên nhanh nhẹn, khoảng mười bảy, mười tám tuổi, tên là Dũng. Cậu nhìn Huy với ánh mắt ngưỡng mộ không che giấu. "Mời đồng chí đi theo tôi. Chúng ta phải di chuyển nhanh. Địch có thể pháo kích bất cứ lúc nào."
Huy siết chặt khẩu tiểu liên MP40, thứ vũ khí chiến lợi phẩm giờ đã như một phần cơ thể anh, rồi cùng Dũng biến mất vào một lối đi bí mật ở cuối hầm.
Con đường đến Sở chỉ huy Mặt trận không phải là một cuộc dạo chơi. Đó là một hành trình xuyên qua trái tim đang rỉ máu của một thành phố trong chiến tranh. Họ luồn lách qua những đoạn địa đạo tối tăm, chật chội, không khí đặc quánh mùi đất ẩm và mồ hôi. Thỉnh thoảng, Dũng lại dừng lại, áp tai vào tường, lắng nghe ngóng trước khi ra hiệu đi tiếp. Mạng lưới đường hầm này là huyết mạch của Liên khu I, một thế giới ngầm cho phép các chiến sĩ di chuyển, tiếp tế và tấn công một cách bất ngờ.
Khi họ trồi lên mặt đất ở một con ngõ nhỏ, khung cảnh Hà Nội tan hoang hiện ra trước mắt Huy. Những ngôi nhà cổ kính giờ chỉ còn là những bộ xương trơ trọi, tường loang lổ vết đạn, mái ngói vỡ nát. Một chiếc xe điện bị lật nghiêng nằm chỏng chơ giữa đường, biến thành một phần của chiến lũy. Những chiếc bàn ghế, sập gụ, tủ chè, những tài sản quý giá nhất của các gia đình, đã được người dân hiến tặng để dựng lên những vật cản, những pháo đài bất đắc dĩ. Đó là một minh chứng bi tráng và hùng hồn cho tinh thần toàn dân kháng chiến.
Họ đi qua một ngôi chùa cổ, nơi đã được biến thành một trạm cứu thương dã chiến. Những người lính bị thương nằm la liệt trên những tấm chiếu trải trên sàn. Các nữ y tá và dân quân, nhiều người còn rất trẻ, đang nhẹ nhàng thay băng, đút từng thìa cháo loãng cho thương binh. Mùi thuốc sát trùng, mùi máu và tiếng rên rỉ khe khẽ hòa vào nhau, tạo thành một bản hợp xướng của nỗi đau và sự hy sinh. Huy cúi đầu đi qua, lòng anh thắt lại. Mỗi một người lính nằm đây đều là một lời nhắc nhở về cái giá của chiến tranh, về trách nhiệm nặng nề mà anh đang gánh vác.
Đi thêm một đoạn, họ gặp một nhóm phụ nữ đang ngồi quanh một bếp lửa nhỏ, nấu một nồi cháo lớn. Họ là những người mẹ, người chị trong "Hội mẹ chiến sĩ", ngày đêm lo cơm nước, giặt giũ cho bộ đội. Thấy Huy và Dũng, một người mẹ lớn tuổi mỉm cười hiền hậu. "Hai con đi đâu mà vội thế? Dừng lại ăn bát cháo cho nóng."
"Dạ chúng con cảm ơn mẹ, chúng con đang có nhiệm vụ gấp ạ," Dũng lễ phép đáp.
Huy nhìn họ, những người phụ nữ bình dị với đôi mắt trũng sâu vì thiếu ngủ nhưng vẫn ánh lên sự kiên cường. Anh chợt hiểu sâu sắc hơn về khái niệm "chiến tranh nhân dân". Cuộc chiến này không chỉ được chiến đấu bởi những người lính cầm súng. Nó được chiến đấu bởi tất cả mọi người, bằng tất cả những gì họ có.
Cuối cùng, Dũng dừng lại trước một nhà in cũ kỹ, nằm khuất sâu trong một con hẻm. Vẻ ngoài của nó không có gì đặc biệt, nhưng Huy có thể cảm nhận được sự canh gác cẩn mật. Vài chiến sĩ cảnh vệ với ánh mắt sắc lẹm đứng ở những vị trí khuất. Đây chính là Sở chỉ huy Mặt trận Hà Nội.
Họ được dẫn xuống một căn hầm rộng, kiên cố, khác hẳn những căn hầm dân sự. Không khí ở đây căng như dây đàn. Các sĩ quan tham mưu, mặt mày đăm chiêu, đi lại nhanh nhẹn giữa những tấm bản đồ treo kín trên tường. Tiếng máy điện báo lách cách vang lên đều đặn, như nhịp đập của cả mặt trận. Mọi thứ đều toát lên vẻ khẩn trương, chuyên nghiệp và một áp lực khủng khiếp.
Dũng dẫn Huy đến trước một căn phòng nhỏ hơn ở cuối hầm. "Báo cáo, tôi đã đưa đồng chí Hoàng Văn Bình đến."
Một sĩ quan tham mưu gật đầu, rồi mở cửa. "Mời đồng chí vào. Chỉ huy trưởng đang đợi."
Huy hít một hơi thật sâu, chỉnh lại quân phục, rồi bước vào.
Trong phòng chỉ có một chiếc bàn gỗ đơn sơ, một ngọn đèn măng-sông tỏa ánh sáng vàng ấm, và một người đàn ông đang cúi xuống tấm bản đồ. Khi nghe tiếng bước chân, người đó ngẩng lên.
Đó là Vương Thừa Vũ.
Ông khoảng ngoài bốn mươi, dáng người tầm thước, không cao lớn nhưng toát ra một năng lượng mạnh mẽ. Gương mặt ông xương xương, sạm đi vì sương gió, nhưng nổi bật nhất là đôi mắt. Đôi mắt của ông cực kỳ sáng, thông tuệ và sắc bén, dường như có thể nhìn thấu tâm can người đối diện. Đó là đôi mắt của một nhà cầm quân thực thụ, người đang gánh trên vai sinh mệnh của cả Thủ đô.
"Đồng chí Hoàng Văn Bình?" ông cất tiếng, giọng nói trầm ấm nhưng đầy uy lực.
"Báo cáo Chỉ huy trưởng, có tôi!" Huy đứng nghiêm, giơ tay chào theo đúng điều lệnh.
Vương Thừa Vũ không đáp lễ. Ông chỉ khẽ gật đầu, ánh mắt ông quét từ đầu đến chân Huy, dừng lại một chút ở vết thương trên vai và khẩu tiểu liên MP40 lạ lẫm. "Ngồi đi, đồng chí. Cứ tự nhiên."
Huy kéo chiếc ghế gỗ, ngồi xuống đối diện vị chỉ huy. Anh cảm thấy mình như một học sinh đang đối mặt với một vị giáo sư nghiêm khắc.
"Tôi đã đọc báo cáo của Tiểu đoàn trưởng Vũ Tâm và Chính ủy Sơn về trận chiến ở biệt thự Anh Hoa," Vương Thừa Vũ bắt đầu, đi thẳng vào vấn đề. "Một trận đánh xuất sắc. Tổn thất của địch rất nặng. Nhưng cách đánh của các đồng chí... rất khác thường. Báo cáo nói rằng, phần lớn kế hoạch phòng ngự là do cậu đề xuất."
"Báo cáo Chỉ huy trưởng, đó là công sức của cả tập thể. Tôi chỉ may mắn đóng góp một vài ý kiến nhỏ," Huy khiêm tốn đáp.
Vương Thừa Vũ khẽ mỉm cười, một nụ cười gần như không nhận thấy. "Đồng chí khiêm tốn là tốt. Nhưng trong quân đội, chúng ta cần sự thật. Báo cáo nói cậu đã dự đoán được địch sẽ dùng súng cối bắn phá các tầng lầu trước khi tấn công, đã dự đoán chúng sẽ đánh vào từ nhiều hướng. Cậu còn tổ chức được một đội đánh vào sườn địch từ đường hầm. Những chiến thuật đó không có trong giáo trình huấn luyện của Vệ quốc đoàn. Cậu học chúng ở đâu, đồng chí Bình?"
Câu hỏi giống hệt của Chính ủy Sơn, nhưng được hỏi bởi Chỉ huy trưởng Mặt trận, nó mang một sức nặng hoàn toàn khác. Huy kể lại câu chuyện về những cuốn sách quân sự cũ của người cha làm cho hãng buôn Pháp, cố gắng giữ cho giọng nói bình tĩnh và thuyết phục nhất có thể.
Vương Thừa Vũ lắng nghe, không ngắt lời, đôi mắt ông không rời khỏi Huy. Khi Huy kết thúc, ông im lặng một lúc lâu, dường như đang cân nhắc từng lời nói của anh.
"Sách vở là tốt," cuối cùng ông nói. "Nhưng từ sách vở ra đến chiến trường là một khoảng cách rất xa. Nhiều người đọc binh thư cả đời cũng không thể chỉ huy được một tiểu đội. Cậu không chỉ thuộc lòng sách vở, cậu biết cách vận dụng nó một cách sáng tạo và quyết đoán trong thực tế. Đó mới là điều đáng quý."
Ông đứng dậy, đi đến bên tấm bản đồ lớn. "Cậu có biết tại sao chúng ta phải cố thủ ở Hà Nội không, đồng chí Bình? Tại sao chúng ta phải chiến đấu từng ngôi nhà, từng góc phố, dù biết rằng so với địch, lực lượng của ta chênh lệch rất lớn?"
"Báo cáo... để tiêu hao sinh lực địch ạ?"
"Đúng, nhưng đó chỉ là một phần," Vương Thừa Vũ nói, giọng ông trở nên trầm hơn. "Mục tiêu chiến lược của chúng ta là giam chân quân Pháp ở Hà Nội càng lâu càng tốt, ít nhất là một tháng. Mỗi một ngày chúng ta cầm cự ở đây là thêm một ngày quý giá cho Trung ương Đảng, cho Bác và Chính phủ rút lên chiến khu Việt Bắc an toàn, để chuẩn bị cho một cuộc kháng chiến trường kỳ. Mỗi một người lính ngã xuống ở Hà Nội là để bảo vệ cho đầu não của cả cuộc cách mạng. Nhiệm vụ của chúng ta ở đây không phải là để thắng, mà là để không thua quá nhanh. Cậu hiểu chứ?"
Huy sững người. Anh biết điều này qua sách sử, nhưng được nghe nó từ chính người chỉ huy mặt trận, anh mới cảm nhận hết được sự bi tráng và tầm vóc vĩ đại của cuộc chiến 60 ngày đêm này. Mỗi trận đánh, mỗi sự hy sinh, đều nằm trong một kế hoạch lớn hơn.
"Tôi hiểu rồi, thưa Chỉ huy trưởng."
Vương Thừa Vũ quay lại, nhìn thẳng vào mắt Huy. "Tôi gọi cậu đến đây không chỉ để khen ngợi. Tôi muốn giao cho cậu một nhiệm vụ mới. Một nhiệm vụ nặng nề hơn."
Ông chỉ vào bản đồ Liên khu I, khu vực 36 phố phường đang là chiến trường ác liệt nhất. "Liên khu I là chốt thép của mặt trận. Nhưng địch đang tấn công rất mạnh vào nhiều vị trí. Chúng ta cần nhân rộng cách đánh của cậu ở biệt thự Anh Hoa ra toàn liên khu. Nhưng tôi không thể thăng chức cho một chiến sĩ lên làm chỉ huy cấp trung đoàn chỉ sau một trận đánh. Điều đó trái với nguyên tắc."
"Cậu sẽ không còn là một chiến sĩ của Tiểu đoàn 101 nữa," ông tiếp tục. "Từ giờ, cậu sẽ là cố vấn chiến thuật đặc biệt, trực thuộc Bộ chỉ huy Mặt trận. Cậu sẽ không chỉ huy một đơn vị cố định nào. Thay vào đó, cậu sẽ được điều đến những nơi nóng bỏng nhất, những điểm chốt quan trọng nhất đang bị uy hiếp. Nhiệm vụ của cậu là quan sát, phân tích cách đánh của địch và tư vấn cho các chỉ huy đơn vị tại đó cách phòng ngự, phản công hiệu quả nhất. Cậu sẽ là 'đôi mắt' và 'bộ óc' của tôi ở những nơi nguy hiểm nhất. Cậu có dám nhận nhiệm vụ này không?"
Huy đứng bật dậy, lồng ngực anh phập phồng. Đây là một sự tin tưởng, một trọng trách lớn lao không thể tưởng tượng nổi. Anh sẽ không còn chiến đấu cho tiểu đội của mình, mà cho cả một liên khu. Anh sẽ phải đối mặt với những tình huống ngàn cân treo sợi tóc, và mỗi quyết định của anh có thể ảnh hưởng đến sinh mạng của hàng trăm người.
Nhưng đây cũng là cơ hội. Cơ hội để anh vận dụng tối đa kiến thức của mình, để cứu được nhiều người hơn, để thay đổi những bi kịch nhỏ trong dòng chảy lớn của lịch sử.
"Báo cáo Chỉ huy trưởng!" Huy đáp, giọng nói vang lên dõng dạc, không một chút do dự. "Hoàng Văn Bình xin nhận nhiệm vụ!"